Catharinasteeg
Na de stadsverniewingswoede van de jaren zestig en zeventig is het lange tijd betrekkelijk rustig op stedebouwkundig gebied. In de jaren tachtig en begin jaren negentig is men nog bezig met het invullen van de gaten die door de slooppartijen van de voorgaande jaren zijn ontstaan. Het gerealiseerde deel van de Cityring heeft de stad beter ontsloten en verder zijn de verkeersproblemen vooral opgelost door parkeervoorzieningen en het ‘autoluw’ maken van de binnenstad. Voor het verkeer zijn dan ook geen nieuwe doorbraken meer nodig, maar er speelt nog iets anders.
In Leiden wordt al heel lang de behoefte gevoeld om de twee belangrijkste winkelstraten, Haarlemmerstraat en Breestraat beter met elkaar te verbinden. De route Donkersteeg-Hoogstraat is zwaar overbelast. De Waaghoofdbrug, als noodbrug gebouwd in mei 1979 en in mei 1988 vervangen door een definitieve brug, zorgt voor verlichting. Deze brug tussen Stille Mare en Waaghoofd ligt in het verlengde van de Mandenmakersteeg, waardoor tevens een belangrijke fietsroute ontstaat.
Begin jaren negentig van de vorige eeuw wordt er gestudeerd op plannen om de Breestraat en Haarlemmerstraat ook echt door een winkelgebied beter aan elkaar te verbinden. De eerste poging daartoe is het Sleutelhofproject. In het gebied tussen Aalmarkt en Breestraat wordt een overdekte winkelgalerij geprojecteerd en tussen Stille Rijn en Aalmarkt moet een brede brug of overkluizing komen. Het vlot niet met dit plan. Het blijkt te duur te zijn en eind 1994 wordt het afgeblazen.
Er wordt gewerkt aan nieuwe plannen. In november 1998 presenteert de gemeente het Aalmarktproject. De gedachte achter dit plan is dezelfde als bij de Sleutelhof. Er moeten winkels komen tussen Breestraat en Aalmarkt. Men probeert de Mandenmakersteeg op te waarderen door een pleintje te maken tussen Breestraat en Boterhal. Ter hoogte van de Aalmarktschool komt een brug naar de Stille Rijn. Tussen Stille Rijn en Haarlemmerstraat komt een doorbraak met winkels. Dit plan doet veel stof opwaaien. Meer dan ooit tevoren wordt van veel kanten bezorgdheid getoond over de aantasting van het monumentale karakter van dit gebied en er is veel kritiek op de geplande brug tussen Aalmarkt en Stille Rijn. Er zouden te veel bruggen dicht bij elkaar komen te liggen.
Er wordt twee keer een nieuw plan gemaakt. In de laatste versie is de doorbraak tussen Stille Rijn en Haarlemmerstraat vervallen. De kwestie van de veel omstreden brug wordt opgelost door de Waaghoofdbrug een stukje te verleggen, zodat hij uitkomt voor het zogenaamde Gat van Van Nelle. Vanaf het Gat van Van Nelle komt een doorbraak naar de Breestraat, zodat een nieuwe steeg ontstaat. Aan deze steeg komen winkels die deels uit nieuwbouw bestaan en deels uit gerenoveerde panden. Voor dit plan hoeft opvallend weinig gesloopt te worden. Het enige ‘grote offer’ dat gebracht moet worden is het pand Breestraat 68. Op 23 mei 2015 wordt het startsein gegeven voor de bouw van de nieuwe steeg, die de naam Catharinasteeg zal krijgen.
 Deel van de kaart van Van Campen, 1850 Op de plek van de nieuwe steeg liep vroeger de Joost van Zonneveldpoort. |
 De huidige situatie Het Gat van Van Nelle aan de Aalmarkt biedt ruimte voor een deel van de nieuwe steeg. |
De naam
Op de oude stadsplattegronden is te zien dat op de plaats van de nieuwe Catharinasteeg vroeger de Joost van Zonneveldpoort liep. De nieuw geprojecteerde Catharinasteeg is genoemd naar het Sint Catharijne Gasthuis dat op die plek heeft gestaan en waarvan nog restanten aanwezig zijn. De naam is bepaald niet onderscheidend, vindt Henk van der Reijden, (ingezonden brief Leidsch Dagblad 27-05-2015). Hij wijst terecht op de mogelijke verwarring met bestaande namen. We hebben al de Catharinastraat, de Cathrijnestraat en diverse andere samenstellingen met Catharina. Het lijkt Van der Reijden beter om de naam Joost van Zonneveldpoort in ere te herstellen. Helaas is dat ook geen oplossing. Zo’n lange, samengestelde naam als ‘Joost van Zonneveldpoort’ is niet zo handig in het gebruik. Je zou hem op zijn minst moeten inkorten tot Zonneveldpoort, zoals het ook op de kaart van Van Campen staat, maar hadden we niet ook al de Zonneveldstraat?
 - ± 1930 - Aalmarkt Op de plek waar de Catharinasteeg komt wordt in 1926 het Van Nellegebouw neergezet. |
 - 2015 - Gat van Van Nelle In 1976 wordt het Van Nellegebouw gesloopt. |
 - eind 19e eeuw - (boven) Aalmarkt voor de bouw van het kantoor/magazijn van Van Nelle. Op die plaats (Aalmarkt 17) stond toen Hotel de la Poste. foto: J. Goedeljee - 1930 - (rechts) Het Van Nellegebouw Het is een ontwerp van architectenbureau J.A. Brinkman en L. v.d.Vlugt, dat ook het bekende Van Nellegebouw in Rotterdam op zijn naam heeft staan. Na de totstandkoming in 1926 is er veel kritiek op dit gebouw, vooral omdat het volgens velen niet past in deze omgeving. Daarnaast is er waardering, mede omdat het een van de vroegste voorbeelden is van de Nieuwe Zakelijkheid of wel het Nieuwe Bouwen. Die waardering is er ook nog op het moment dat Vroom & Dreesman het pand wil slopen om op die plek een laad- en losplaats te maken. Het gebouw heeft geen monumentale status en kan zonder vergunning gesloopt worden. In 1976 gaat het tegen de vlakte. Sindsdien is er een gapend gat in de bebouwing. |
 |
 - ± 1930 - Het Van Nellegebouw |
 - 13 mei 2015 - Het Gat van Van Nelle Vlak voor het begin van de werkzaamheden. |
Aalmarkt 16
Meubelfabrikant H.P.H Keerweer begint in mei 1889 een meubelmagazijn op Aalmarkt 16, het pand rechts van het Gat van Van Nelle. Op 5 mei 1908 meldt dezelfde Keereweer dat hij De Leidsche Begrafenisonderneming 'Pietas' heeft opgericht, kantoor Aalmarkt 16. Uit andere berichten blijkt dat hij al sinds 1871 actief was als begrafenisondernemer. De meubelhandel blijft bestaan tot eind jaren twintig. De begrafenisonderneming wordt ± 1955 gestaakt.
Op 19 februari 1957 wordt op Aalmarkt 16 'Electrolux' geopend, een zaak in witgoed. Deze zaak blijft daar in ieder geval tot eind 1965. Eind 1968 wordt het pand bij de winkel van Van Berge Henegouwen getrokken, die al de panden Aalmarkt 12 en 15 in gebruik heeft. Van Berge Henegouwen vertrekt in het begin van deze eeuw naar de Lange Mare.
Aalmarkt 17
Op dit perceel staat decennialang Hotel de la Poste. De oudst gevonden vermelding is van 29 juli 1867. In augustus 1926 wordt het hotel afgebroken om plaats te maken voor het Van Nellegebouw. De bouw daarvan is eind februari 1927 gereed. Eind jaren zestig van de vorige eeuw raakt het pand buiten gebruik. In 1976 wordt het gesloopt.
Een uitgebreid artikel over het Van Nellegebouw is te vinden in het Leids Jaarboekje van 1984
Aalmarkt 18
In het pand links van het Gat van Van Nelle wordt vanaf de tweede helft van de 19e eeuw achtereenvolgens gebruikt door twee bedrijven die het lange tijd volhouden. Al in 1885 is er een 'confiseur-cuisinier' gevestigd. Tegenwoordig zouden we dat een delicatessenzaak noemen. De zaak verhuist op 14 augustus 1933 naar Breestraat 110. In de loop van dat jaar komt er een schoenmakerij in het pand. Jarenlang voert de zaak de naam 'De Adelaar'. Na de oorlog staat er in de advertenties alleen 'schoenmakerij' of 'modelschoenmakerij'. In 1969 wordt de naam 'Elzet' geďntroduceerd. De zaak sluit rond het jaar 2000, als duidelijk wordt dat de gemeente het pand wil betrekken bij het Aalmarktproject.
|
Het ontwerp aan de Aalmarktkant |
 - 12 mei 2015 - De plaats van de doorbraak aan de kant van de Breestraat Het pandje met de winkelpui moet wijken voor de nieuwe Catharinasteeg. |
 - 24 juli 2015 - Sloop Breestraat 68 is gesloopt. |
Breestraat 68
Vermoedelijk in 1920 komt er voor het eerst een winkel op dit adres. A & H Simons adverteert op 16 juli 1920 met huishoudelijke artikelen. Er volgt een hele reeks van ondernemingen die steeds maar voor korte tijd blijven. Op 1 juli 1928 opent Kunsthandel vh V.L. Korenhoff een nieuw filiaal op dit adres. In januari 1930 wordt het weer opgeheven. Tot eind 1931 zit er een kantoor van 'De Maasbode'. In januari 1932 neemt kleermaker J.J. Hakkaart zijn intrek. Hij vertrekt in maart 1933. Diezelfde maand opent W. Brouwer een horlogerie. Een jaar later, in maart 1934, is hij alweer vertrokken. Kort daarna komt er een kantoor dat vertegenwoordigers werft en 'beschaafde heeren' die daarvoor willen worden opgeleid.
Eind 1935 begint P.J. Wassenaar met een zaak in kunstnijverheid. Decennialang zijn er geen advertenties. De kunsthandel van P.J. Wassenaar wordt begin jaren veertig nog vermeld in het adressenboek. In november 1969 is er nog steeds (of weer) een zaak in kunstnijverheid onder de naam Bonaparte. Begin jaren negentig verandert de naam in 'Het Steentje'. Hoewel deze winkel niet steeds zijn deuren geopend heeft, blijft de zaak officieel bestaan tot de onteigening in het kader van de doorbraak van de Catharinasteeg.
|
Het ontwerp aan de Breestraatkant |
 |
Bouwput Om een maximaal aantal vierkante meters winkelruimte te halen, is er op de plek van de nieuwe steeg en de nieuw te bouwen panden een put gegraven van vier en een halve meter diep. De put wordt omringd door monumentale panden die straks met de nieuwbouw verweven zullen worden. Tot het zover is worden de kwetsbare oude panden met steunconstructies overeind en bij elkaar gehouden. Op de foto zijn de achterkanten van de panden Mandenmakersteeg 9, 11 en 13 te zien, die door stalen balken en kolommen letterlijk in de lucht worden gehouden. Op dit moment is de bouwer bezig om het souterrain van betonnen wanden en vloeren te voorzien. Daarna zal niets meer te zien zijn van wat daar allemaal onder de grond is gebeurd.  - 7 juni 2017 - Op woensdag 7 juni 2017 wordt de Catharinasteeg officieel geopend door wethouder Laudy. |