Klokpoort
Voor de aansluiting van de Pelikaanstraat op de Langegracht, moet er een doorbraak komen vanaf de Oude Singel. Dit verlengde van de Pelikaanstraat, tussen Oude Singel en Langegracht, heet eerst ook Pelikaanstraat maar in 1980 krijgt het de naam Klokpoort. De aanleiding voor de naamsverandering is dat er aan de westzijde een heleboel nieuwe woningen komen. Zonder naamsverandering zouden alle huizen in de rest van de Pelikaanstraat hernummerd moeten worden.
 Het gebied van de doorbraak De doorbraak gaat dwars door de Emmastraat en de Koolgracht. Het hofje 'De Blauwe Klok' verdwijnt volledig van de kaart. |
 De huidige situatie met de Klokpoort en veel nieuwbouw |
 - 1947 - Pauwbrug met zicht op het stuk Oude Singel waar de doorbraak komt. foto: Wissink |
 - 2015 - Een gat in de gevelrij De huizenrij aan de Oude Singel wordt begin 1971 gesloopt. De Klokpoort vormt de verbinding tussen Pelikaanstraat en Langegracht. De nieuwe Pauwbrug ligt wat verderop dan de oude. |
Het lijkt erop dat de plek van de doorbraak toch met enige zorg is vastgesteld. De huizen die gesloopt moeten worden, dateren van eind negentiende eeuw en ze zijn minder monumentaal dan de aangrenzende zeventiende eeuwse panden. Ze waren gebouwd op de plaats waar daarvoor dekenfabriek De Blauwe Klok stond, die in 1877 afbrandde. De fabriek werd toen voortgezet in de Wollen Dekenfabriek van de firma J.J. Krantz en Zoon, meer westwaarts aan de Oude Singel. Achter de nieuwe huizen aan de Oude Singel kwam het hofje De Blauwe Klok. De in 1980 ingevoerde naam Klokpoort herinnert eveneens aan de fabriek die hier destijds stond.
 - 1967 - De Langegracht ter plaatse van de doorbraak van de Klokpoort (1) Het dempen van de gracht is on volle gang. Rechts is een deel van de Leidsche Machinefabriek te zien (nr 113). Het bedrijfspand daarnaast met plat dak is nummer 115. Vanaf dat punt is er gesloopt ten behoeve van de doorbraak. Het hoge huis iets verderop (nr 131) met een laag pandje rechts daarvan (nr 129-129a), vormden nog jarenlang de andere hoek van de Klokpoort. Ze zijn, samen met nr 133, gesloopt. De oude bebouwing van nr 135 en volgende is blijven staan. foto: Gemeente Leiden, Afdeling Monumentenzorg |
 - 2015 - Nieuwbouw Alleen links in de verte is nog iets over van de oude bebouwing. |
|
- 2010 - De grens tussen oud en nieuw. rechts: een stukje van de nieuwbouw op de hoek van de Klokpoort. Links daarvan Langegracht 135, het eerste huis van het rijtje oudbouw dat de sloopwoede heeft overleefd. |
 - 1963 - De Langegracht ter plaatse van de doorbraak van de Klokpoort (2) Opnieuw het stukje Langegracht waar de doorbraak zal komen, met op de voorgrond de Oostdwarsbrug. Het meest rechtse pand (gedeeltelijk) staat op de hoek van de Oostdwarsgracht. De twee lage huisjes links daarvan zijn de nummers 109 en 111. foto: N. van der Horst |
 - 2015 - Nieuwbouw Oostdwarskracht-Klokpoort Het hele gebied Van Klokpoort-Emmastraat-Oostdwarsgracht wordt bebouwd met moderne appartementen. |
Al in 1976 worden er plannen gemaakt voor de bebouwing van de westkant van de Klokpoort en de hoek van de Langegracht. Het is de bedoeling om het gebied tussen Oostdwarsgracht en Klokpoort aan te pakken. Ook de Emmastraat, waar nog enkele oude huizen staan, zal erbij worden betrokken. Door gebrek aan mankracht en organisatorische problemen bij de gemeenten vlot het niet met dit project. Pas in juni 1980 liggen er concrete plannen. Op 23 juni 1981 slaat wethouder Tesselaar de eerste paal. In april 1983 is de bouw voltooid.
|
- juni 1977 - Sloop van de Leidsche Machinefabriek, Langegracht 113 Links: nummer 115. Na de doorbraak staat dit pand op de hoek van de Langegracht en wat later de Klokpoort zal gaan heten. De Leidsche Machinefabriek brandt in juni 1977 af en wordt nog diezelfde maand gesloopt. rechts: nummer 113a. |
 - 1973 - Pelikaanstraat tussen Oude Singel en Langegracht Rechts, op de Oude Singel, staat nog nummer 236. De zijgevel wordt zelfs hersteld. Ook het poortje, links van het pand is in tact gebleven. Op de Langegracht, waar al flink is gesloopt, zijn de nummers 206 en 208 nog overeind gebleven. foto: (verm) B.B.M. Jansen |
 - 2015 - Klokpoort De straat heet inmiddels Klokpoort. Ook na de doorbraak is er nog veel veranderd. Het gezinsvervangend tehuis 'De Ankerplaats' op de rechterhoek van de Oude Singel is gebouwd 1980. Daartoe zijn de nummers 236 en 238 alsnog gesloopt. De bewoners verhuizen eind 2009 naar De Nieuwe Ankerplaats aan de Daendelsstraat in Nieuw Leyden. Het gebouw wordt nu bewoond door studenten. |
 - juni 1978 - Het nog kale verlengde stuk van de Pelikaanstraat De woningen aan de Langegracht zijn in aanbouw. De linker hoek van de Langegracht is nog braak terrein en de rechter zijde van de straat wacht eveneens op een nieuwe bestemming. Aan die kant is een stukje te zien van de Koolgracht die door de doorbraak is afgekapt. |
 - 2015 - Nieuwbouw De rechter zijde vormt het sluitstuk van de nieuwbouw aan de Klokpoort. In juni 1987 worden de eerste plannen gepresenteerd door architect Barkema & Partners. Voor de bouw van dit complex sneuvelen enkele panden op de hoek van de Langegracht: de nummers 129, 131 en 133. Het duurt nog even voor het zover is. Op 16 november wordt de eerste paal geslagen. In 1990 is de bouw voltooid. Op de begane grond is bedrijfsruimte gekomen. Daar vestigen zich: Naturo Vloeren (Klokpoort 53, hoek Langegracht), Haarstudio Creative (Klokpoort 51) en fietscenter 'De Klokpoort' (Klokpoort 3-5). |
 - ± 1980 - Koolgracht Het restant van de Koolgracht is nog lange tijd zichtbaar vanaf de Pelikaanstraat (later Klokpoort) |
 - ± 1980 - Emmastraat Aan de westkant bevindt zich het restant van de Emmastraat, die uitkomt op de Oostdwarsgracht. |
Bij de doorbraak verdwijnt het hofje De Blauwe Klok dat tussen de Oude Singel en de Koolgracht lag. Op de foto's hieronder kijk je vanaf de Koolgracht naar de achterzijde van de huizen aan de Oude Singel. In Oude Singel 226 zat een poortje waardoor je in het hofje kon komen. Op de rechterfoto is dat goed te zien.
 - begin 20e eeuw - hofje De Blauwe Klok (1) de nummers 1-6 (van achteraf) foto: H.G.A. Obreen |
 - 1957 - hofje De Blauwe Klok (2) de nummers 7-12 foto: H. Kleibrink |
|
- 1977 - Langegracht tegenover de Klokpoort foto: B.B.M. Jansen |
Volgens het Wegenplan van 1961 zou de Pelikaanstraat worden doorgetrokken naar de Maresingel, zodat via de Marnixstraat een aansluiting op de Willem de Zwijgerlaan kon worden gemaakt. In 1975 besluit de gemeenteraad dat er woningen zullen komen op het terrein waar oorspronkelijk de doorbraak naar de Maresingel was gepland. Daarmee wordt feitelijk het besluit genomen dat de Pelikaanstraat niet zal worden doorgetrokken. Dit betekent ook dat de twee monumentale panden die daar nog altijd staan, niet hoeven worden afgebroken. Architect Piret legt twee plannen voor aan de raadscommissie ruimtelijke ordening. In het ene plan wordt uitgegaan van het behoud van de twee oude panden. In de andere variant worden ze gesloopt. De raadscommissie kiest voor het tweede plan omdat men de restauratiekosten te hoog vindt. Er is een omslag in het politiek denken, maar dat betekent nog niet dat veel waarde wordt gehecht aan het behouden van oude panden.
Het niet doortrekken van de Pelikaanstraat heeft tot gevolg dat het verkeer dat naar de Willem de Zwijgerlaan wil, nu via de Oude Herengracht, de Zijlsingel en de Kooilaan moet gaan, wat geen ideale route is. Voor de oorspronkelijke route waren geen drastische slooppartijen meer nodig. Alleen de twee panden aan de Langegracht zouden ervoor sneuvelen, maar die moesten alsnog het veld ruimen voor sociale woningbouw.
 - 1964 - Langegracht ter hoogte van de latere T-kruising met de Klokpoort In het midden staan de nummers 206 en 208 die nog lang overeind blijven, maar tenslotte toch worden gesloopt. foto: B.B.M. Jansen |
 - 2015 - Langegracht, zoals die er nu bij ligt Een triest voorbeeld van stadsvernieuwing |