Oosterkerkstraat
De verbinding Hooigracht-Zijlsingel neemt in het wegenplan van 1959 geen prominente plaats in. Op het plankaartje staat hij met een streeplijn als secondaire verbinding aangegeven. Toch is dit traject uitgegroeid tot een een belangrijke verbindingsweg door de binnenstad. Een deel van de route bestond overigens al. In de jaren dertig wordt een 'nieuwe verkeersweg' aangelegd tussen Herengracht en Zijlsingel, die vervolgens de naam Oosterkerkstraat krijgt. In de jaren zestig volgt 'geruisloos' de aansluiting op de Hooigracht met de Kerksteeg en de Ir Driessenstraat.
De delen van deze route behouden hun eigen namen, hoewel ze inmiddels duidelijk een geheel vormen. Bij de Korevaarstraat, die werd samengesteld uit de Zijdgracht en de verbrede Jodenkerksteeg, was er nog rumoer over de nieuwe naam. Een naam voor de nieuw ontstane route Hooigracht-Zijlsingel heeft kennelijk nooit ter discussie gestaan. De busschauffeurs van de NZH bedenken hun eigen aanduiding. De hoge bruggen op dit traject inspireert hen tot de naam 'Vanessaboulevard'.
 |
|
Het gebied van de Oosterkerkstraat |
|
Het gebied van de huidige Oosterkerkstraat, deel van de kaart van Van Campen, 1899 Tussen Herengracht en Oranjegracht staat nog het enorme gebouw van de Leidsche Katoenmaatschappij. Ook de twee grote complexen bij de Zijlsingel, aan weerszijden van de toenmalige binnenvestgracht behoren daarbij. |
 Deel van de kaart van C. Hagen, 1675 met de Waardkerk die nooit is gebouwd. |
 De Waardkerk zoals men die in de 17e eeuw had willen bouwen. |
Verder terug in de tijd
In de zeventiende eeuw worden er plannen gemaakt voor de bouw van de Waardkerk op het terrein waar later de katoenfabriek is gebouwd. Op de kaart van C. Hagen van 1675 staat de kerk heel ambitieus al ingetekend, maar hij is nooit gebouwd. Na het leggen van de fundering in 1663 is het geld op. Er is wel behoefte aan een kerkgebouw en daarom worden er diensten gehouden in de bouwloods die er al staat. De kerk wordt daarom, behalve Waardkerk, ook wel Loodskerk of Keetkerk genoemd. In 1829 wordt de houten loods vervangen door een stenen gebouw. Deze kerk wordt Oosterkerk genoemd, maar dat is dus niet dezelfde als de Oosterkerk die aan de Herengracht stond en in 1977 wordt gesloopt.
|
- eind 19e eeuw - Oosterkerk De oude Oosterkerk die in de plaats kwam van de Loodskerk. Gezien vanaf de Oranjegracht. Rechts is een stukje muur van de Katoenfabriek te zien. |
Op het terrein dat bedoeld was als kerkplein wordt in 1835 de katoenfabriek gebouwd. In augustus 1897 woedt er een grote brand in het fabriekscomplex. De Oosterkerk raakt daarbij beschadigd. Bij de herbouw van de katoenfabriek wordt de kerk bij de fabriek getrokken. Aan de Herengracht wordt een nieuwe Oosterkerk gebouwd. Hij wordt in december 1899 in gebruik genomen.
 - midden negentiende eeuw - De katoenfabriek aan de Herengracht Rechts is de Kerkpleinbrug te zien. |
.jpg "kaart Van Campen 1860, Oosterkerk (31).jpg") - 1860 - Deel van de kaart van Van Campen Op het kerkplein is de katoenfabriek gebouwd. In het zuid-oosthoekje van het kerkplein staat de Oosterkerk (31). Dit is het stenen gebouw dat in de plaats is gekomen van de houten Loodskerk. |
 |
|
kaart Van Campen, 1884 Het complex van de katoenfabriek is inmiddels uitgebreid. |
 - 1880 - Het fabrieksgebouw van de Leidsche Katoenmaatschappij aan de Herengracht Alleen aan de Kerkpleinbrug (rechts) is deze locatie te herkennen. |
 - 2015 - Nieuwbouw De nieuwbouw tussen de Nieuwe Waardstraat en de Oosterkerkstraat is van 1979. |
.jpg "Leidsche Katoenmaatschappij,1880 (2).jpg") - 1880 - De katoenfabriek aan de Herengracht links: de Kerkpleinbrug. rechts: het begin van de Waardkerkstraat nu Waardkerksteeg). |
 nw.jpg "Leidsche Katoenmaatschappij,1880 (2) nw.jpg") - 2015 - Het Arbeidsbureau De katoenfabriek wordt gesloopt in 1937. Het terrein, bekend als 'De Doorbraak', blijft jarenlang braak liggen. Op de hoek van de Oosterkerktstraat en de Herengracht verrijst in 1971-1972 het Arbeidsbureau. |
 - Eind 19e eeuw - Achterzijde Katoenfabriek Dit is de latere Oosterkerkstraat met zicht op de achterzijde van de katoenfabriek, gezien vanaf de Waardbrug. De fabriek grensde direct aan de Oranjegracht. |
 - 2015 - Oosterkerkstraat Nu is er vrij uitzicht op de Herengracht. |
 - Eind 19e eeuw - Langestraat Links is de achterzijde van de Oosterkerk te zien, die met zijn voorgevel aan de Herengracht staat. Op de achtergrond staat de Katoenfabriek. |
 - 2015 - Langestraat De straat loopt nu door tot de Oosterkerkstraat. Links is nog iets van de oude bebouwing terug te vinden. Op de plek van de Oosterkerk staan appartementen |
 - Eind 19e eeuw - Waardkerksteeg gezien vanaf de Herengracht Links staat de katoenfabriek. Op de achtergond is de Waard- of Loodskerk te zien. |
 - 2015 - |
De Leidsche Katoen Maatschappij gaat in 1934 failliet. De gemeente koopt de gebouwen in 1936. Er zijn plannen voor een 'nieuwe verkeersweg' tussen de Herengracht en de Zijlsingel. De ruimte daarvoor ontstaat als in 1937 het fabriekscomplex wordt gesloopt.
 |
|
- 1937 - Afbraak van de katoenfabriek Op de achtergrond zijn de huizen van de Herengracht zichtbaar. |
 - 1939 - Herengracht Links is een stukje te zien van de Kerkpleinbrug. De katoentoenfrbriek is afgebroken. Rechts: het hek voor de Oosterkerk. foto: W.J. Kret |
 - 2015 - Nieuwbouw De Doorbraak is bebouwd en op de plaats van de Oosterkerk staat een appartementencomplex. |
 - 1934 - Herengracht met uitzicht op de Oosterkerk, gezien vanaf de Kerkpleinbrug. foto: G. van der Mark |
 - 2015 - Nieuwbouw Links, op de hoek van de Waardkerksteeg, is nieuwbouw gekomen. De Oosterkerk is uit het stadsbeeld verdwenen. |
 - 1970 - hoek Herengracht-Oosterkerstraat Links kijk je aan tegen de oude bebouwing van de Waardkerksteeg. |
 - 2015 - Arbeidsbureau Op de hoek is in 1971-1972 het gebouw van het Gewestelijk Arbeidsbureau neergezet. Sinds 2012 zit hier een gezondheidscentrum. De Oosterkerk is in 1977 afgebroken. |
 - 1939 - De doorbraak Oosterkerkstraat met het terrein van 'De Doorbraak'. Op de achtergrond staan de huizen de Herengracht. Rechts is een heel klein stukje te zien van het koffiehuis van L. Paats. foto: Gemeentewerken, Leiden |
 - 2015 - Nieuwbouw aan de Oosterkerstraat Van de Herengracht zijn de trapgevel (nr 82) en de halsgevel (nr 84) nog net te zien. De twee panden die rechts daarvan stonden (nr 86-86a en 86b) zijn afgebroken voor de verbreding van de Kerksteeg. |
 - ± 1950 - Speeltuin op de Doorbraak hoek Oranjegracht-Oosterkerkstraat, |
 - 2015 - |
De nieuwe verbinding tussen Herengracht en Zijlsingel wordt snel gerealiseerd. In 1938 worden nieuwe bruggen gebouwd over de Oranjegracht (Katoenbrug) en de Zijlsingel (Weversbrug). Bij de Waardgracht volstaat men met een duiker. De nieuwe verkeersweg krijgt de naam Oosterkerkstraat.
Zo snel als het met de aanleg van de Oosterkerkstraat gaat, zo traag gaat het met de invulling van de rest van het vrijgekomen terrein. De kale vlakte komt bekend te staan als 'De Doorbraak'. Er gaan uiteindelijk twee generaties overheen voordat dit gebied zijn bestemming heeft gekregen.
 - ± 1939 - Katoenbrug, Oranjegracht Nieuwe woningen op de achtergrond: Er is een bescheiden begin gemaakt met de sanering van het gebied Herengracht-Zijlsingel. foto: Gemeentewerken Leiden |
 - 2015 - Nieuwbouw Het open terrein voor de woningen uit de jaren dertig herinnert nog aan 'De Doorbraak'. |
Het wegenplan van 1959 voorzag ook in de sanering van enkele stadswijken. Volgens die plannen moest het hele gebied tussen Herengracht en Zijlsingel worden platgegooid en de grachten zouden gedempt worden. Er zouden flatgebouwen, bedrijfsruimten en een nieuw stratenplan komen. De algemene opinie was dat er in dit gebied alleen slechte en verkrotte woningen stonden. De gemeente kon jarenlang haar gang gaan met haar sloopbeleid. Pas begin jaren zeventig kentert het tij. Men heeft ontdekt dat er aan bedrijfsruimten geen behoefte bestaat, wel aan een in de binnenstad passende woonwijk. De grachten, die al gedeeltelijk waren dichtgegooid, worden in ere hersteld en er komt kleinschalige woningbouw. Het stratenplan blijf behouden, waardoor het mogelijk is om de plekjes van de oude foto's terug te vinden, ook al is de bebouwing intussen ingrijpend veranderd.
 - plm 1960 - Katoenbrug, Orangegracht foto: W. van Oosten |
 - 2015 - |
 - ± 1960 - Hoek Oranjegracht-Oosterkerkstraat met links de Katoenbrug |
 - 2015 - |
 - ± 1939 - De Waardgracht Oosterkerkstraat met de duiker over de Waardgracht. De nieuwbouw op de hoek van de Waardgracht en de Oosterkerkstraat wordt in de jaren zeventig, als het hele gebied op de schop gaat, alweer rijp geacht voor de sloop. foto: Gemeentewerken, Leiden |
 - 2015 - Duiker Waar men in de jaren dertig uit zuinigheid gekozen heeft voor een duiker, is alsnog een brug gekomen. |
